خانه » اخبار اساتید هیأت علمی دانشگاه ها » بررسی اثر پژوهش و فناوری آیین نامه ارتقای هیات علمی بر شاخص‌ های نقشه علمی
اعلام نوبت اول فراخوان اعضای هیأت علمی

بررسی اثر پژوهش و فناوری آیین نامه ارتقای هیات علمی بر شاخص‌ های نقشه علمی

مرکز پژوهش های مجلس به ارزیابی اثر ماده پژوهش و فناوری آیین نامه ارتقای هیات علمی بر میزان تحقق شاخص های نقشه جامع علمی کشور پرداخت.

آخرین اخبار جذب هیات علمی و اساتید دانشگاه ها در کانال تلگرامی هیات علمی و یا پیج اینستاگرام اطلاع رسانی خواهد شد…

به گزارش خبرگزاری مهر، بر اساس گزارش «ارزیابی اثر ماده پژوهش و فناوری آئین‌نامه ارتقای اعضای هیات‌علمی بر میزان تحقق شاخص‌های نقشه جامع علمی کشور» بررسی شاخص‌های سند نقشه جامع علمی کشور حاکی از آن است که کشور با انتشار ۸۶۶ مقاله به‌ازای هریک میلیون نفر جمعیت و متوسط ۱۵.۶۹ ارجاع به هر مقاله از نظر شاخص‌های علم‌سنجی در انتشار مقالات علمی، اهداف انتخابی را محقق کرده است.

تحقق ۱۰۸ درصدی اهداف ملی شاخص‌های نوآوری و ثبت اختراع

در شاخص‌های نوآوری موفق به تحقق ۱۰۸ درصدی در ثبت اختراع و اکتشاف ملی شده‌ است. این درحالی است که در زمینه ثبت اختراع و اکتشاف بین‌المللی ۱۵ درصد هدف انتخابی نقشه محقق شده‌ است.

از نظر شاخص‌های سرمایه‌گذاری و تأمین مالی نیز کشور به‌ ترتیب موفق به تحقق ۲۰ و ۴۰ درصدی «سهم هزینه‌های تحقیقات از تولید ناخالص داخلی» و «سهم بخش غیردولتی در تأمین هزینه‌های تحقیقات» شده‌ است. از نظر شاخص‌های منابع انسانی نظیر جمعیت اعضای هیات‌ علمی تحقق ۴۲.۵ درصدی، نرخ سالیانه دانش آموختگان دانشگاهی تحقق ۵۱.۹ درصدی، در نسبت دانشجویان تحصیلات تکمیلی تحقق ۸۰ درصدی و در نسبت دانشجویان دکتری تحقق ۱۴۵ درصدی توسط کشور رقم خورده‌ است.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در این گزارش آورده است که بر اساس نسبت‌های جمعیتی، ۳ برابر بیش از پیش‌بینی‌های موجود در نقشه جامع علمی کشور، مقالات علمی- پژوهشی منتشر شده و ۵ برابر بیش از پیش‌بینی‌های این نقشه اختراعات داخلی توسط پژوهشگران و نوآوران کشور منتشر و ثبت شده‌ است. مازاد چند برابری در تولید مقالات علمی و ثبت اختراعات ملی حاکی از آن است که توان پژوهشگران و نوآوران کشور بر انتشار مقالات علمی- پژوهشی و ثبت اختراعات داخلی متمرکز شده‌ است.

در ادامه این گزارش آمده است که این مهم را می‌توان از جمله دلایل تحقق نامتوازن دیگر شاخص‌های سند نقشه جامع علمی کشور برشمرد. این درحالی است که رهبر معظم انقلاب همواره بر استفاده از ظرفیت اساتید دانشگاه برای پرداختن به مسائل و مشکلات جامعه از طریق پژوهش‌های مسئله‌محور تأکید کرده‌اند.

ایشان در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی در ۰۷.۲۵. ۱۴۰۲ بار دیگر و برای دومین سال متوالی بر ضرورت بازنگری در شروط ارتقای مرتبه علمی اعضای هیئت‌علمی تأکید کردند و هدف واقعی مقالات و پژوهش‌های علمی را حل مشکلات کشور معرفی کردند. باز طراحی نظام انگیزشی پژوهش‌های دانشگاهی با رویکرد اعتباربخشی به پژوهش‌های مسئله‌محور و تنوع‌بخشی به شاخص‌های ارزیابی پژوهش، یک گام اساسی در تعدیل ناترازی تولید علم و پژوهش‌های مسئله‌محور است.

دلایل ناترازی در تولید علم و شاخص‌های سند نقشه علمی

ناترازی در تولید علم و شاخص‌های سند نقشه جامع علمی کشور می‌تواند دلایل متعددی از جمله ناکارآمدی در نظام تأمین مالی آموزش‌عالی، اشکال در نگاشت‌نهادی نظام ملی نوآوری کشور، عدم توسعه اقتصادی و سهم پایین اقتصاد دانش‌بنیان از درآمدهای کشور داشته‌باشد؛ اما گزارش حاضر، از منظر نظام انگیزشی پژوهش‌های دانشگاهی در آموزش‌عالی به ناترازی مذکور پرداخته است. بررسی داده‌های منتشر شده در پایگاه‌های استنادی معتبر نشانگر تأثیر بسزای تصویب نخستین نسخه متمرکز بر فعالیت‌های پژوهشی از آئین‌نامه ارتقای مرتبه اعضای هیات‌علمی در سال ۱۳۸۰ در کنار گفتمان جنبش نرم‌افزاری مقام معظم رهبری در دهه ۸۰ در جهش انتشارات علمی کشور است.

براساس اطلاعات درگاه سایمگو اسناد علمی منتشر شده (نمایه شده در پایگاه اسنادی Scopus) توسط ایران، از ۴۵۵۸ مقاله و سند علمی در سال ۱۳۷۵ به ۷۸۱۸۴ مقاله در سال ۱۴۰۰ رسیده است.

در آئین‌نامه ارتقای مصوب سال ۱۳۸۰، ارتقای مرتبه علمی اساتید دانشگاه منوط به‌شرط الزامی انتشار مقالات علمی- پژوهشی شده بود. افزایش شفافیت فرایندهای ارتقای مرتبه از طریق شاخص‌گذاری انواع فعالیت‌های آموزشی و شاخص‌گذاری انواع برون‌دادهای پژوهشی، تغییر نسل دانشگاه‌های کشور و گذار از نسل دانشگاه‌های آموزش‌ محور به دانشگاه‌های پژوهش‌محور، ارتقای رتبه کشور در تولید علم و رسیدن به رتبه ۱۵ دنیا، بهبود هرم اعضای هیئت‌علمی کشور از طریق ساماندهی اعضای هیئت‌علمی با مرتبه مربی، از جمله نقاط قوت آئین‌نامه ارتقای مرتبه اعضای هیات‌ علمی و اصلاحیه‌های بعدی آن در سال‌های ۱۳۸۷.۱۳۸۹ و ۱۳۹۴ است.

ایرادهای آئین‌ نامه ارتقای اعضای هیأت علمی

کم‌توجهی به پژوهش‌های نیازمحور، تقاضامحور و حل مسائل ملی و منطقه‌ای، عدم توجه به تفاوت زیرنظام‌های مختلف آموزش‌عالی، کم‌توجهی به شأن آموزشی- تربیتی اعضای هیات‌ علمی، کم‌ توجهی به نظامات، مجامع و شبکه‌های علمی داخلی در ارزیابی‌ها، عدم توجه به‌ضرورت اثبات و حفظ صلاحیت‌های علمی و حرفه‌ای، کم‌توجهی به فعالیت‌های علمی مشترک و شکل‌گیری خوشه‌های علمی، کم‌توجهی به اثرگذاری اجتماعی فعالیت‌های عضو هیئت‌علمی و تفاوت ذاتی گروه‌های مختلف آموزشی از ایرادهای آئین‌نامه ارتقا است.

آئین‌ نامه ارتقای هیات علمی باید با توانمندی‌های متفاوت اعضای هیات علمی متناسب‌سازی شود

این گزارش ادامه می‌دهد که علاوه‌بر این، آئین‌نامه آموزشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی، آئین‌نامه اداری- استخدامی اعضای هیات‌علمی و آئین‌نامه پژوهانه و دستورالعمل اجرایی آن، به‌ترتیب کفایت علمی و دانش‌آموختگی دانشجویان تحصیلات تکمیلی، وضعیت استخدامی و معیشت اساتید دانشگاه و اعتبارات پژوهشی اساتید را به انتشار مقالات علمی- پژوهشی گره زده است. این درحالی است که بررسی اسناد برخی از دانشگاه‌های کشورهای توسعه‌یافته حاکی از وجه تمایز بین احراز شایستگی‌های لازم برای ارتقا و انجام صحیح امور محوله و وظایف آموزشی- تربیتی و پژوهشی مانند حضور در کلاس و کمّیت تدریس و پذیرش مسوولیت‌های دانشگاهی است. با توجه به نگرش غالب حاکم بر اعضای هیأت‌های ممیزه و همچنین جایگاه آئین‌نامه ارتقا نسبت به سایر سیاست‌های آموزش‌عالی، لذا لازمه اصلاح نظام انگیزشی پژوهش‌های دانشگاهی، هم‌راستا کردن نظام آموزش‌عالی کشور از طریق تغییر موارد زیر است.

در همین راستا پیشنهاد می‌دهد که «آئین‌نامه ارتقای مرتبه اعضای هیات‌علمی» با توانمندی‌های متفاوت اعضای هیات‌علمی متناسب‌سازی شود. همچنین ارتقای مرتبه با مأموریت‌های زیرنظام‌های مختلف آموزش‌عالی از طریق معرفی شاخص‌های مسئله‌محور و امکان ارتقا از مسیر «پژوهش‌های نیاز محور، تقاضامحور و حل مسائل ملی و منطقه‌ای»، «پژوهش‌های نظری و استنادی» و «دستاوردهای ماندگار و تحول‌آفرین» با تدوین جداول مستقل به تفکیک مسیرها و الحاق ذیل جدول ۱-۶ آئین نامه متناسب‌سازی شود.

به پژوهش‌ های مسئله‌ محور در ارتقای مرتبه اعضای هیئت علمی وزن بیشتری اختصاص یابد

وزن بیشتر به پژوهش‌های مسئله‌محور در ارتقای مرتبه اعضای هیئت‌علمی مؤسسات پژوهشی و هدفمندی ارتقای اعضای هیئت‌علمی آموزشی – پژوهشی و اعضای هیئت‌علمی پژوهشی مؤسسات وابسته به دستگاه‌های اجرایی در مسیر «پژوهش‌های نیاز محور، تقاضامحور و حل مسائل ملی و منطقه‌ای» و «دستاوردهای ماندگار و تحول‌آفرین» اختصاص یابد. همچنین وزن بیشتری به پژوهش‌های مسئله‌محور در ماده (۵) آئین نامه ارتقا، با تصویب احکام پیشنهادی توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی اختصاص یابد.

در این گزارش پیشنهاد می‌شود که «مؤسسه‌های دارای هیأت ممیزه مستقل مکلفند با توجه به مأموریت‌های خود و با رعایت ضوابط و مقررات مندرج در این آئین‌نامه و رعایت حداقل‌های تعیین شده، ضوابط و مقررات خاص مؤسسه را درخصوص فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی- تربیتی، پژوهشی و فناوری این آئین‌نامه به‌صورت جداگانه برای هریک از مسیرهای ارتقا «تحول‌آفرین»، «تقاضامحور، نیاز محور و حل مسائل ملی و منطقه‌ای» و «نظری و استنادی» را با قید تفکیک برای هریک از گروه‌های آموزشی پس از تأیید حداقل دوسوم کل اعضای هیأت ممیزه اصلاح نموده و با تأیید هیأت‌های ممیزه مرکزی وزارتین و ابلاغ آن توسط مقام مسؤول در وزارتین به اجرا درآورند.

تبصره پیشنهادی مرکز پژوهش‌های مجلس در این زمینه به این شرح است که ضوابط و مقررات خاص مؤسسه در مسیر ارتقا «پژوهش‌های تقاضامحور، نیاز محور و حل مسائل ملی و منطقه‌ای» این آئین‌نامه، محدود به بندهای طرح‌های پژوهشی و فناوری، تولید دانش فنی، تجاری‌سازی محصول و فرایند و اثر بدیع است. مؤسسه موظف است در بررسی تقاضای ارتقا به‌مراتب دانشیاری و استادی به‌منظور حمایت از ارتقای مرتبه اعضای هیئت‌علمی در مسیر مذکور، با درخواست متقاضی امکان کسب امتیاز بندهای «۸.۹ و ۱۰» ذیل ماده پژوهشی و فناوری برای جایگزینی ضوابط و مقررات خاص مؤسسه اعم از بند «۱» ماده (۳) را فراهم کند».

ماده (۵) دستورالعمل طرز تشکیل هیأت ممیزه مؤسسه و وظایف و اختیارات آن» به‌منظور مکلف شدن مؤسسات آموزش‌عالی و پژوهشی به انتخاب حداقل ۴۰ درصد اعضای هیأت ممیزه مؤسسه از «اعضای هیات‌علمی برتر در حوزه ارتباط با جامعه و صنعت» و با تأیید معاونت فناوری وزارتین علوم و بهداشت اصلاح شود.

جداول فرم مربوط به امتیازات توانایی علمی داوطلب عضویت در هیات‌علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌عالی کشور «آئین‌نامه استخدامی اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش‌عالی، پژوهشی و فناوری» با هریک از مسیرهای ارتقا، به‌منظور امکان جذب و انتقال اعضای هیئت‌علمی متناسب‌سازی شود.

جداول امتیازات توانایی علمی داوطلب عضویت در هیات‌ علمی با مسیرهای ارتقا متناسب‌ سازی شود

این گزارش همچنین پیشنهاد می‌دهد که جداول «دستورالعمل اجرایی آئین‌نامه خدمت موظف و اعطای ترفیع اعضای هیات‌علمی آموزشی و پژوهشی‌» با هریک از مسیرهای ارتقا، به‌منظور معرفی پایه‌های استحقاقی سالیانه عادی، کارآمدی و ممتاز و همچنین پایه‌های تشویقی بر اساس سطح عملکرد سالیانه اعضای هیئت‌علمی و حمایت از انجام فعالیت‌های پژوهشی کیفی و زمان‌بر متناسب‌سازی شود.

متناسب‌سازی جداول «آئین‌نامه استاد نمونه کشوری» و «دستورالعمل نحوه انتخاب استادان ممتاز» با هریک از مسیرهای ارتقا، به‌ منظور شناسایی و تجلیل از اعضای هیات‌ علمی سرآمد در مسیرهای مختلف ارتقا و اصلاح تبصره «۲» ماده (۴۷) «آئین‌نامه یکپارچه مقررات آموزشی دوره‌های تحصیلی کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ ارشد، دکتری تخصصی» به‌ منظور معرفی و اعتباربخشی به دستاوردهای علمی محصول‌ محور، نیازمحور، تقاضامحور یا حل مسئله با ویژگی‌های زیر و الزام دانشگاه‌ها به پذیرش دستاوردهای مذکور به‌ عنوان شرط کافی برای «کفایت علمی» می‌شود.

همچنین ببینید

بازنگری آیین‌نامه رسیدگی به تخلفات اعضای هیات علمی

بازنگری آیین‌نامه رسیدگی به تخلفات اعضای هیات علمی

به منظور تسریع در رسیدگی به پرونده‌های تخلف اعضای هیات علمی، آیین‌نامه هیات‌های رسیدگی بازنگری …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *