نوربالای مجلس برای احقاق پرداخت پژوهانه به دانشجویان دکتری

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، دانشجو و مشکلاتش قصه تکراری جامعه و دانشگاه‌های ماست، اما دانشجوی دکتری پرچمدار این مشکلات محسوب می‌شود در صورتیکه عده‌ای تصور می‌کنند تنها مشکل این دانشجویان همان ابتدا یعنی آزمون ورودی و شیوه جذب است؛ شیوه‌ای که محل مناقشه فراوان متخصصان و ذی‌نفعان امر است.

اما یکی از بزرگترین مشکلات دانشجویان دکتری این است که شیوه جذب آن‌ها در ایران با کشور‌های خارجی از زمین تا آسمان تفاوت دارد. دانشجوی دکتری در کشور ما  در وهله اول یک دانشجو و در نهایت امر و با ارفاق یک پژوهشگر شناخته می‌شود، در حالی که در کشور‌های خارجی دانشجویان مقطع دکتری بابت تحصیل در این دوره حقوق دریافت می‌کنند.

اما زخم کهنه و دردآور دانشجویان مقطع دکتری در کشور ما این است که این دانشجویان از حقوق اولیه خود یعنی انجام پژوهش و دریافت مبلغی بابت پژوهانه محروم هستند.

پژوهانه دکتری چیست؟  

پژوهانه اعتبار مالی تخصیص داده شده به مراکز تحقیقاتی و دانشگاه‌ها است که مبلغ آن هر سال بر اساس آیین نامه‌ تصویب شده توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تعیین می‌شود. این امر با هدف ارتقای کیفیت پژوهش‌های اساتید و رساله‌های دانشجویان در جهت نیاز‌های اساسی کشور، گسترش تولید و حل مشکلات جامعه، تحقق اهداف و نیاز‌های کشور و.. به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی اختصاص داده می‌شود.

تولد تا مرگ طرح پژوهانه فقط در عرض ۵ سال

کلیات و اصول طرح اعطای پژوهانه به دانشجویان دکتری که به‌منظور ارتقای کیفیت رساله‌های دکتری در جهت انطباق با نیاز‌های اساسی کشور، حمایت از پژوهش‌های علمی بنیادی، کاربردی و بین‌رشته‌ای تقاضامحور و ماموریت‌گرا، گسترش نهضت تولید علم و حل مشکلات کشور، بسط عدالت در توزیع حمایت‌های علمی و پژوهشی و تقویت تسهیل حضور و تلاش تمام وقت دانشجویان دکتری در دستور کار معاونت علمی و فناوری دولت نهم قرار گرفته بود، در مردادماه ۱۳۸۸ به وزارتخانه‌های علوم و بهداشت ابلاغ شد. در ادامه برای عملیاتی شدن طرح، جلساتی راهبردی با حضور نمایندگان این وزارتخانه‌ها تشکیل و آیین‌نامه اجرایی طرح تدوین و نهایتا در ۲۶ آبان‌ماه همان سال به وزرا ارائه و در آذرماه به دانشگاه‌ها ابلاغ شد. عمده اطلاعات دانشجویان واجد شرایط تا بهمن‌ماه ۸۸ اخذ، پایش و اصلاح شد و با اعطای نمادین چک‌های پژوهانه در ۱۷ بهمن اجرای رسمی آن آغاز شد.

تبدیل پژوهانه به وام به راحتی آب خوردن!

اما طرح پژوهانه نوزاد نورسی بود که عمرش به این دنیا قد نداد و در سال ۹۳  با مصوبات جدید وزارت علوم مقرر شد، به جای پرداخت کمک هزینه بلاعوض، به هر کدام از دانشجویان دوره دکتری ماهیانه ۵۰۰ هزار تومان وام پژوهانه پرداخت شده و پس از فراغت از تحصیل از آن‌ها باز پس گرفته شود، اما پس از قطع پرداخت آن پژوهانه، دیگر پژوهانه سابق که نشد هیچ، در کمال بهت و ناباوری به وام دانشجویی تغییر کاربری داد و در حال حاضر در قالب وام دانشجویی از طریق صندوق رفاه دانشجویان پرداخت می‌شود

هم اکنون، اما با گذشت چند سال از لغو پرداخت پژوهانه به دانشجویان دکتری، در بهمن سال جاری زاهدی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس از بازگشت دوباره طرح پژوهانه خبر داد و گفت:  طرح پرداخت پژوهانه به دانشجویان دوره دکتری در کمیسیون تلفیق مصوب شده است. تا چند سال قبل این طرح اجرا می‌شد، اما متاسفانه طی دو الی سه سال اخیر از سوی دولت این طرح لغو شده بود.

زاهدی تصریح کرد: با پیگیری کمیسیون آموزش مجددا طرح پرداخت پژوهانه به دانشجویان دوره دکتری در بودجه سال ۱۴۰۰ گنجانده و مقرر شد به دانشجویان دوره دکتری دانشگاه‌های روزانه پرداخت شود.

تنها حمایت از دانشجوی دکتری وام ۷۰۰ هزار تومانی است

یک دانشجوی مقطع دکتری رشته روابط بین‌الملل از دانشگاه امام صادق(ع) در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: تنها حمایت وزارت علوم از دانشجویان دکتری وام‌های ۷۰۰ هزارتومانی با سود چهار درصد است که سه ماه یکبار پرداخت می‌شوند. در اغلب دانشگاه‌های دنیا دانشجویان دکتری به‌صورت ماهانه مبلغی معادل سی الی چهل میلیون تومان بلاعوض در ازای کار تحقیقاتی رساله دکتری دریافت می‌کنند.

ویژگی اصلی دانشجوی دکتری مشمول قواعد شغل شدن است

رضا نقی زاده، مشاور معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: فعالیت دانشجوی دکتری تمام وقت است و به خاطر حقوقی که می‌گیرد، مشمول قواعد شغل می‌شود و صرفا یک دانشجو نیست، بلکه یک پژوهشگر هم هست و بدنه پژوهشی دانشگاه محسوب می‌شود.

او تصریح کرد: مسئله بازگشت پژوهانه را برای تحول حوزه دوره تحصیلات تکمیلی دوره‌های روزانه دانشگاه‌های دولتی به فال نیک می‌گیرم. اگر این اتفاق بیفتد می‌توانیم وارد سطح بالاتری از فعالیت‌های پژوهشی، فناوری و نوآوری در کشور شویم.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور بیان کرد: حجم مورد نیاز وزارت علوم برای پژوهانه خیلی بیشتر از رقمی است که در بودجه‌های سالیانه تصویب شده یا در حال تصویب است. معتقدیم دانشجوی دکتری برای اینکه حق الزحمه کارش را بگیرد و بتواند با آن به‌طور تمام وقت در خدمت دانشگاه باشد باید بین ۴۰ تا ۶۰ میلیون تومان در سال دریافتی داشته باشد. اگر بخواهیم این پژوهانه را به این میزان به دانشجویان پرداخت کنیم به عددی خیلی بیشتر از مبالغ تصویب شده نیاز داریم.

اعتراض دانشجویان دکتری به حق است

منصور کبگانیان دبیر ستاد نقشه جامع علمی کشور و قائم مقام و دبیر ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره نحوه حمایت از دانشجویان دکتری در کشور، گفت: دانشجویان دکتری اعتراض دارند، که از آن‌ها هیچ حمایتی نمی‌شود واقعا حق دارند. نقیصه‌های موجود در جذب دانشجویان دکتری را ده‌ها بار اعلام کرده ایم.

دبیر ستاد نقشه جامع علمی کشور ادامه داد: در درجه اول حمایت از دانشجویان دکتری جزو بند‌های مطرح نقشه جامع علمی کشور است، زیرا از آسیب‌های جدی است که باعث خروج نخبگان از کشور می‌شود.  در مقابل این بی توجهی به دانشجویان دکتری در داخل، کشور‌های رقیب و صنعتی بودجه‌های خوب و گرنت‌هایی را برای جذب این دانشجویان اختصاص می‌دهند و در این شرایط باید بیشتر هوشیار باشیم. این عدم حمایت خطری جدی برای کشور است.

کبگانیان بیان کرد: تخصیص وام جزو حداقل امکاناتی است که باید به دانشجویان دکتری تعلق بگیرد، اما حرف ما این است که دانشجویان دکتری در حال کار هستند و کار تحقیقاتی می‌تواند به عنوان گرنت پژوهشی به آن‌ها اعطا شود؛ زیرا حق دانشجویان است.

پرداخت پژوهانه، حقی که پایمال شد

در شرایط فعلی دانشجویان و دانش آموختگان دکتری هیچ حمایتی از سوی دولت دریافت نمی‌کنند و  قشر پژوهشگر که مطابق قانون و سند چشم انداز ۱۴۰۴ باید از نظر معیشتی مورد حمایت قرار گیرد؛ در شرایط کنونی به حال خود رها شده است، در حالیکه این دانشجویان نیازمند استقلال مالی و تشکیل خانواده هستند؛ لذا باید درآمدی داشته باشند. با این وجود باید منتظر اعلام نظر نهایی مجلس برای تصویب بودجه بود و در صورت تصویب تنها حمایت از دانشجوی دکتری بار دیگر رنگ عمل به خود خواهد گرفت.

اما در نهایت باید تاکید کرد که حتی در صورت تصویب این طرح در مجلس پرداخت پژوهانه فقط به دانشجویان دانشگاه‌های دولتی که شهریه پرداز نیستند تعلق خواهد گرفت.