اعلام جزییات دوره پسادکتری تحقیقات کاربردی

همچنین، به منظور تقویت همکاری‌های پژوهشی بین دانشگاه‌ها، صنعت و مراکز تحقیقاتی و استفاده بهینه از زیرساخت‌های علمی کشور، اجرای فعالیت‌های دوره پسادکتری تحقیقات کاربردی به دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌عنوان کارگزار محول شده است.

به همین مناسبت، با هدف شناخت دقیق‌تر از جزئیات این دوره، گفت‌وگویی با محسن شریفی، دبیر کارگروه پسادکتری شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری انجام شد که در ادامه می‌خوانید.

شرایط و مزایای دوره پسادکتری تحقیقات کاربردی

محدودیت سنی یا سقف مشخصی برای متقاضیان دوره پسادکتری تحقیقات کاربردی وجود دارد؟

شریفی: طبق آیین‌نامه جذب و بکارگیری محققان پسادکتری که مصوب کمیسیون دائمی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری است، محدودیت سنی برای شرکت در این دوره در نظر گرفته نشده است. معیار اصلی، فارغ‌التحصیلی فرد است، به این صورت که متقاضی باید حداکثر تا چهار سال پس از اخذ درجه دکتری، اقدام به ثبت‌نام کند. بنابراین، مهم نیست فرد چند سال دارد، بلکه مهم این است که از زمان فارغ‌التحصیلی بیش از چهار سال نگذشته باشد. 

مهم‌ترین معیار ارزیابی در آیین نامه جذب و بکارگیری محققان پسادکتری شورای عالی عتف چیست؟ آیا به جنبه‌های نوآورانه و کاربردی بودن تحقیقات تاکید بیشتری دارد؟ 

شریفی: بله، قطعاً. یکی از اهداف اصلی این دوره، تقویت تحقیقات کاربردی، نوآورانه و در خدمت نیاز‌های جامعه و صنعت است. در واقع، برای اولین بار در کشور، چهار نوع پسادکتری تحقیقات بنیادی، پسادکتری تحقیقات کاربردی، پسادکتری فناوری (برای پروژه‌هایی با جنبه فناورانه که در شرکت‌های دانش‌بنیان، استارتاپ‌ها و پارک‌های علم و فناوری انجام می‌شود) و پسادکتری صنعتی (برای تحقیقاتی که مستقیماً به حل یک نیاز صنعت منجر می‌شود) طراحی شده است. 

دریافت آیین نامه جذب و بکارگیری محققان پسادکتری

نوآوری، محور اصلی چهار نوع پسادکتری جدید

در تمام این چهار نوع، «نوآوری» یکی از معیار‌های کلیدی است. هدف این است که پروژه‌ها تکراری نباشند و بُعد جدیدی از خلاقیت، تکنولوژی یا راه‌حل چه در حوزه بنیادی و چه در حوزه صنعت ارائه دهند. 

نقش دقیق دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان «کارگزار» در اجرای فعالیت‌های اجرایی دوره پسادکتری تحقیقات کاربردی چیست؟ 

شریفی: بله، در آیین‌نامه به دفتر ارتباط با جامعه و صنعت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌عنوان کارگزار اجرایی این دوره اشاره شده است. این به این معناست که اگرچه سیاست‌گذاری و نظارت کلی بر عهده دبیرخانه شورای عالی عتف است، اما اجرای عملیاتی از جمله راه‌اندازی سامانه، ثبت‌نام متقاضیان، جمع‌آوری مدارک، بررسی پرونده‌ها و هماهنگی با مراکز اجرایی به این دفتر سپرده شده است.
 
دلیل این انتخاب، تخصص و شبکه گسترده این دفتر در ارتباط با صنعت، شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز پژوهشی است. از این طریق، امیدواریم بتوانیم شکاف بین دانشگاه و صنعت را کاهش داده و تحقیقات پسادکتری را به سمت نیاز‌های واقعی کشور سوق دهیم.
 
سازوکار ارزیابی و سنجش موفقیت فعالیت‌های اجرایی محول شده به دفتر ارتباط با جامعه و صنعت چیست؟ 

شریفی: نخست، وجود یک استاد میزبان در دانشگاه یا موسسه پژوهشی ضروری است؛ فردی که مانند استاد راهنما در تحصیلات تکمیلی، مسئولیت راهبری و هدایت علمی محقق پسادکترایی را بر عهده داشته باشد. دوم، متقاضی باید یک طرح یا پروژه کاربردی داشته باشد که در راستای نیاز‌های واقعی صنعت، سازمان‌های اجرایی یا حوزه‌های توسعه‌ای کشور تعریف شده باشد. سوم، شرایط فردی محقق و دانش آموخته دانشگاهی مورد توجه است؛ یعنی متقاضی حداکثر چهار سال از اخذ درجه دکتری گذشته باشد و دارای پروپوزال تحقیقاتی قوی، نوآورانه و با بُعد عملی باشد و در نهایت، یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد این دوره، الزام به همکاری بین دانشگاه و یک نهاد یا سازمان خارجی است؛ به این معنا که پروژه باید در چارچوب یک همکاری مشترک با وزارتخانه‌ها، شرکت‌های صنعتی یا شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شود. این شرایط، پایه‌های اصلی ورود به دوره پسادکتری تحقیقات کاربردی را تشکیل می‌دهند. 

هدف اصلی از راه اندازی دوره پسادکتری تحقیقات کاربردی چیست؟

شریفی: یک هدف مربوط به پسادکتری بوده که در دنیا بسیار مورد توجه است که این اهداف شامل افزایش مهارت‌های تحقیقاتی محققان جوان، تولید دانش و فناوری کاربردی برای رفع نیاز‌های کشور، و همچنین فراهم آوردن زمینه‌ی اشتغال برای محققان پس از اتمام دوره می‌شود. در کنار این موارد، شناسایی و جذب نیرو‌های متخصص توسط مراکز اجرایی و دانشگاهی نیز از دیگر اهداف است.

پسادکتری؛ پلی نوین میان دانشگاه و صنعت برای شتاب‌بخشی به پروژه‌های ملی

اما، در مورد دوره‌ی پسادکتری تحقیقات کاربردی، یک هدف ویژه‌تر نیز وجود دارد؛ بهره‌گیری از ظرفیت دانش آموختگان دکتری تحت عنوان «پسادکتری» در پیشبرد پروژه‌های مشترک میان دانشگاه و صنعت است، این افراد می‌توانند به عنوان نیروی متخصص در گروه‌های تحقیقاتی، هم جایگزین و هم مکمل دانشجویان و کارشناسان پژوهشی باشند و به این ترتیب به اجرای دقیق‌تر و سریع‌تر پروژه‌های بزرگ کمک کنند تا پسادکتری دیگر فقط یک مرحله تحصیلی نباشد، بلکه تبدیل به یک پل تأثیرگذار بین دانشگاه و صنعت شود.

برای محققانی که در دوره پسادکتری تحقیقات کاربردی انتخاب می‌شوند، چه حمایت‌های مالی و اعتباری در نظر گرفته شده است؟

شریفی: طبق آیین نامه مذکور، در مورد حقوق محقق پسادکترای تحقیقات کاربردی، مشخص شده که باید ۸۰ درصد حقوق یک استادیار پایه یک دانشگاه دولتی را دریافت کند. این مبلغ از طریق منابع مالی پروژه مشترک بین دانشگاه و سازمان بیرونی چه از محل بودجه صنعتی، چه از طریق قرارداد‌های تحقیقاتی تأمین می‌شود.

اما، شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری نیز به‌عنوان حمایت جانبی، درصدی از این حقوق را تقبل می‌کند در مورد پسادکتری تحقیقات کاربردی، این حمایت حدود ۵۰ درصد از مبلغ تعیین‌شده است، که به معنای کاهش بار مالی بر دوش دانشگاه یا سازمان اجرایی می‌شود. 

برای ثبت‌نام و نهایی کردن درخواست، چه مدارک و مستنداتی لازم است؟ آیا امکان ویرایش اطلاعات پس از ارسال وجود دارد؟

شریفی: بله، امکان ویرایش اطلاعات وجود خواهد داشت؛ مدارک لازم شامل «پروپوزال تحقیقاتی» مربوط به دوره پسادکتری، «توافق‌نامه یا سند رسمی همکاری» بین دانشگاه و سازمان بیرونی (وزارتخانه، شرکت صنعتی، شرکت دانش‌بنیان و غیره) که نشان دهد پروژه در چارچوب یک همکاری مشترک انجام می‌شود، خواهد بود. 

آیا تفاهم نامه‌های همکاری با صنایع یا موسسات خاص برای تسهیل فعالیت‌های اجرایی در مقطع پسادکتری منعقد شده است؟

شریفی: لازم نیست هر صنعت یا سازمانی که قصد حمایت از محقق پسادکترا را دارد، مستقیماً با دبیرخانه شورای عالی عتف تفاهم نامه امضا کند؛ چرا که همکاری بین سازمان بیرونی و دانشگاه یا موسسه پژوهشی که محقق در آن فعالیت می‌کند، کافی است. این تفاهمنامه یا قرارداد، باید به‌عنوان یکی از مدارک و مستندات اصلی در سامانه بارگذاری شود.

البته، درصدد هستیم که دبیرخانه شورای عالی عتف با هدف معرفی پسادکتری به برگزاری نشست‌های ترویجی با صاحبان صنایع، شرکت‌های دانش‌بنیان و نهاد‌های اجرایی اقدا کند تا آنها با این فرصت آشنا شوند و بتوانند از ظرفیت محققان پسادکترایی در پروژه‌های خود استفاده کنند.