سقوط دو پله‌ای رتبه علمی ایران در اسکوپوس ۲۰۲۴

ایران که تا سال ۱۴۰۱ در رتبه پانزدهم تولید مقالات علمی در پایگاه اسکوپوس قرار داشت، اکنون به رتبه هفدهم سقوط کرده است.

آمار مقالات علمی ایران در اسکوپوس کاهش یافت

به گزارش خبرگزاری آنا، آمارها نشان می‌دهد که ترکیه با یک جهش، جایگاه پانزدهم را از ایران گرفته است و هلند نیز با سبقت از ایران در سال ۲۰۲۴، رتبه شانزدهم را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که تا سال ۱۴۰۱، ایران با فاصله‌ای قابل توجه از این دو کشور پیشتاز بود.

ایران در سال ۱۴۰۱ (۲۰۲۲) با ۷۹۱۷۷ مقاله در رتبه ۱۵، هلند با ۷۵۴۴۴ مقاله در رتبه ۱۶ و ترکیه با ۷۲۰۳۷ مقاله در رتبه ۱۷ قرار داشت. در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) ترکیه با ۷۵۰۳۵ مقاله در رتبه ۱۵، ایران با ۷۴۸۴۸ مقاله در رتبه ۱۶ و هلند با ۷۴۹۲۸ مقاله در رقابت با ایران قرار گرفت. در سال ۲۰۲۴ هلند با ۷۶۷۰۷ مقاله، رتبه ۱۶ و ایران با ۷۶۴۱۸ مقاله، رتبه ۱۷ را کسب کرد.

کاهش تولید مقالات ایران در سال‌های گذشته برای جامعه علمی کشور هشدار جدی محسوب می‌شود. توسعه چشمگیر تولید علم در ترکیه و هلند نشان از سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی هدفمند در این کشورها دارد. تداوم این روند می‌تواند باعث عقب‌ماندگی علمی ایران در مقایسه با کشورهای منطقه و جهان خواهد شد.

نهادهای متولی علم و فناوری در کشور با بررسی دقیق عوامل موثر بر این کاهش، می‌توانند سیاست‌ها و راهکارهای مناسبی برای جبران آن در نظر بگیرند.

جدول ۱- مقایسه وضعیت مستندات علمی نمایه شده ایران در پایگاه اسکوپوس در مقایسه با کشورهای ترکیه و هلند
هلند			ترکیه			ایران
۲۰۲۴	۲۰۲۳	۲۰۲۲	۲۰۲۴	۲۰۲۳	۲۰۲۲	۲۰۲۴	۲۰۲۳	۲۰۲۲	۲۰۲۱
۱۶	۱۷	۱۶	۱۵	۱۵	۱۷	۱۷	۱۶	۱۵	۱۵	رتبه
۷۶۷۰۷	۷۴۹۲۸	۷۵۴۴۴	۷۸۶۵۷	۷۴۱۲۹	۷۲۰۳۷	۷۶۴۱۸	۷۴۸۴۸	۷۹۱۷۷	۷۸۶۳۷	تعداد کل برونداد علمی نمایه شده
۵۵۱۳۴	۵۱۵۰۰	۵۲۶۹۰	۶۴۷۲۶	۵۹۶۸۵	۵۸۵۶۲	۶۳۰۳۱	۶۱۹۵۸	۶۶۲۱۴	۶۶۱۸۱	Article
۵۵۴۵	۵۳۴۵	۶۰۸۷	۳۳۲۰	۲۸۷۲	۲۷۷۷	۷۲۵۴	۶۲۷۵	۶۵۲۸	۶۰۷۳	Review
۶۹۶۳	۷۴۰۷	۶۹۷۷	۴۱۶۰	۴۷۴۹	۴۴۳۸	۲۰۵۰	۲۵۰۲	۲۴۰۶	۲۴۶۱	Conference paper
۳۵۹۶	۴۸۹۵	۴۰۱۲	۳۲۱۱	۳۹۹۰	۳۴۱۸	۱۸۶۰	۲۰۳۲	۱۷۸۶	۱۶۴۴	Book chapter
۱۱۹۸	۱۱۴۱	۱۳۰۶	۱۵۰۴	۱۰۱۱	۱۱۷۷	۶۳۴	۶۱۵	۷۹۳	۹۳۱	Letter
۶۸۵	۶۲۴	۷۰۸	۵۲۹	۳۷۴	۳۲۱	۸۳۸	۵۵۹	۵۹۲	۵۵۹	Erratum
۱۷۴۵	۲۰۰۹	۱۸۴۰	۶۲۱	۶۸۴	۵۸۳	۳۱۹	۳۸۶	۳۱۲	۲۵۶	Editorial
۱۱۲۷	۱۲۵۳	۱۲۳۱	۲۹۱	۴۲۵	۴۴۸	۱۷۳	۱۸۵	۲۱۴	۲۴۰	Note
۴۳۳	۵۲۳	۳۷۸	۲۱۳	۲۴۵	۱۸۴	۱۲۹	۱۲۹	۱۲۱	۹۲	Book
۱۶۶	۱۳۵	۱۰۰	۴۶	۴۷	۳۳	۹۲	۱۲۰	۵۸	۶۳	Short survey
۲	۴	۷	۱۰	۲۶	۶۴	۱۸	۵۹	۱۳۴	۱۰۵	Retracted
۱۰۹	۸۹	۱۰۸	۲۶	۱۹	۳۲	۲۰	۱۷	۱۹	۲۳	Data paper
۰	۳	۰	۰	۰	۰	۰	۱۱	۰	۰	Undefined

حضور نشریات ایرانی در اسکوپوس، آمار مقالات را بالا می‌برد

صمد نژاد ابراهیمی مدیر کل پژوهشی وزارت علوم به خبرنگار آنا، با اشاره به راهکارهای علمی برای بهبود رتبه علمی ایران، گفت: یکی از اقدامات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حفظ جایگاه علمی کشور حمایت از نمایه‌سازی نشریات علمی در پایگاه‌های معتبر بین‌المللی همچون اسکوپوس بوده است؛ چرا که حضور نشریات ایرانی در این پایگاه باعث شود که آمار مقالات چاپ شده در این نشریات نیز در بانک اطلاعاتی اسکوپوس ورود پیدا کرده و در نتیجه آمار مقالات کشور ارتقا یابد.

در حال حاضر، ۱۶۷۴ نشریه علمی در کشور فعال هستند که از این تعداد، ۲۰۶ نشریه در پایگاه‌های بین‌المللی اسکوپوس و وب آو ساینس نمایه شده‌اند. این در حالی است که تعداد نشریات نمایه شده در اسکوپوس در سال ۱۴۰۰ برابر ۱۰۱ نشریه بوده است و این آمار در سه سال اخیر به ۲۰۶ نشریه افزایش یافته است.

از مجموع نشریات نمایه شده، ۳۳ عنوان در بازه زمانی فعالیت دولت چهاردهم موفق به نمایه‌سازی در این پایگاه‌ها شده‌اند. در این حوزه، اقدامات دیگری از جمله به‌روزرسانی آیین‌نامه تعیین اعتبار نشریات علمی کشور و برگزاری مدرسه سردبیری با هدف ارتقای سطح دانش سردبیران و مدیران داخلی نشریات علمی انجام شده است. این اقدامات در راستای استانداردسازی و نمایه‌سازی بهتر نشریات علمی صورت گرفته‌اند. از سوی دیگر، با نمایه شدن بیش از ۹۷۵ نشریه ایرانی در پایگاه اطلاعاتی مجلات دسترسی آزاد (DOAJ)، ایران از نظر تعداد نشریات نمایه‌شده در این پایگاه، رتبه ششم جهان را به خود اختصاص داده است. از این میان، ۵۵۸ نشریه به زبان فارسی منتشر می‌شوند که نشان‌دهنده سهم قابل توجه زبان فارسی در تولید و انتشار علم است. حضور این تعداد نشریه فارسی‌زبان در میان زبان‌های علمی دنیا، جایگاه هشتم را برای زبان فارسی رقم زده است.

نژاد ابراهیمی مدیر کل پژوهشی وزارت علوم افزود: نمایه‌سازی نشریات علمی در پایگاه‌های بین‌المللی معتبر، نه‌تنها به افزایش دیده‌شدن و استناد به مقالات پژوهشگران ایرانی کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز ارتقای جایگاه علمی کشور در سطح جهانی و تقویت مرجعیت علمی آن می‌شود. این امر می‌تواند نقش بسزایی در توسعه دیپلماسی علمی، جذب همکاری‌های بین‌المللی، و افزایش تأثیرگذاری پژوهش‌های ایرانی در حل چالش‌های علمی و فناورانه در سطح ملی و بین‌المللی داشته باشد.

علاوه بر این، دسترسی آزاد به مقالات این نشریات، امکان بهره‌گیری گسترده‌تر پژوهشگران از یافته‌های علمی را فراهم کرده و به توسعه تبادل دانش و افزایش نوآوری در حوزه‌های مختلف علمی کمک می‌کند. ازاین‌رو، حمایت از نشریات علمی و تلاش برای افزایش کیفیت و نمایه‌سازی آن‌ها در پایگاه‌های معتبر بین‌المللی، از جمله اقدامات ضروری در راستای تقویت زیرساخت‌های علمی و پژوهشی کشور به شمار می‌رود.

اهم اقدامات در حوزه نمایه‌سازی نشریات علمی

• نمایه شدن ۱۰۵ نشریه جدید در پایگاه اسکوپوس در طی سه سال اخیر که ۳۳ مورد از آن در ۶ ماهه اخیر صورت گرفته است. با این تعداد نشریه نمایه شده، تعداد کل نشریات علمی وزارت عتف که در پایگاه اسکوپوس نمایه شده¬اند به ۲۰۶ مورد رسیده است.
• نمایه شدن ۹۷۵ نشریه در پایگاه دواج که از این تعداد ۵۵۸ نشریه به زبان فارسی منتشر می‌گردند. از تعداد کل نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه دوآج، تعداد ۳۲۴ مورد در سه سال اخیر و ۶۱ مورد از آن‌ها در ۶ ماهه اخیر نمایه شده‌اند.
• برگزاری ۴ دوره مدرسه سردبیر در جهت آماده‌سازی نشریات برای نمایه شدن در پایگاه اسکوپوس
• 
• 

مطالب مرتبط

• اقدامات جدید دانشگاه پیام نور در حل مشکلات اعضای هیات علمی
• اعلام برنامه‌های حمایتی بنیاد ملی علم
• اعطای نشان علامه طباطبایی به اساتید برجسته کشور
• در دستور کار قرار گرفتن حذف سقف حقوق اساتید
• اعطای یارانه حمایتی به دانشجویان دکتری و اعضای هیات علمی در سال ۱۴۰۴
• آغاز دومین دوره طرح منش استادی اعضای هیات علمی نو استخدام
• رایزنی برای جبران کاهش ۵۰ درصدی اعزام استادان به خارج
• ثبت‌نام ۱۱۰۰ متقاضی در فراخوان جذب هیات علمی دانشگاه ملی مهارت
• جزئیات جدید آیین‌نامه ارتقا هیات علمی علوم انسانی
• افزایش سقف سنی برای ریاست دانشگاه‌های غیرانتفاعی