تسریع روند ارتقاء اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد با سامانه علم سنجی

به گزارش خبرگزاری آنا، سه‌شنبه ۲۲ تیر سامانه علم‌سنجی دانشگاه آزاد اسلامی راه‌اندازی شد تا به گفته محمدمهدی طهرانچی، رئیس این دانشگاه سرآمدان علمی دیده و حمایت شوند و دانشگاه براساس سیاستگذاری علم در جهت کار کیفی علمی حرکت کند.

علی جهان، مدیرکل امور کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار آنا درباره انگیزه دانشگاه آزاد اسلامی از راه‌اندازی سامانه علم‌سنجی گفت: موضوع علم‌سنجی ماهیت پژوهشی دارد. با سامانه علم‌سنجی می‌توان موضوعات مختلفی چون ارتقای اعضای هیئت علمی و طرح هیئت علمی الف و ب و معیارهای آن را البته در گام‌های بعدی شفاف‌تر دید.

شاخص H و درصد استناد به مقالات

مدیرکل امور کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: در سامانه علم‌سنجی بر روی نام هر عضو هیئت علمی که کلیک شود، مشخص می‌گردد که استاد مورد نظر تا کنون چه پروفایل‌هایی را ایجاد کرده و شاخص H هر استاد مشخص است.

وی درباره شاخص H تصریح کرد: این شاخص نشان‌دهنده میزان کمیت و کیفیت عملکرد هر استاد و پژوهش‌های او است. به عنوان مثال مشخص است که فلان استاد ۳۰۷ مقاله تولید کرده اما از این ۳۰۷ مقاله ۷۰ مقاله از مقالات او، حداقل ۷۰ بار مورد استناد و توجه قرار گرفته است یعنی شاخص H این استاد ۷۰ است.

جهان عنوان کرد: همچنین اینکه استاد در چند مقاله نویسنده و محقق اول و در چند مقاله غیر از آن بوده نیز در این سامانه دسترس است. بخشی با عنوان مقالات I۱۰، و منظور تعداد مقالاتی از آن فرد است که حداقل ۱۰ بار مورد استناد قرار گرفته باشند.

کیفیت مقالات و ضرایب ارزش

مدیرکل امور کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: در کنار آن مقالات براساس ضرایبی مانند IF(impact factor) ، CiteScore، SJR ، SNIP از Q۱ تا Q۴ چارک‌بندی می‌شوند که هر چه تعداد مقالات در چارک اول (Q۱) بیشتر باشد، نشان دهنده این است که مقالات بیشتری از آن استاد در مجلات با کیفیت و ضریب ارزش بالاتری چاپ شده‌اند و در واقع ارزش عملکرد پژوهشی استاد بیشتر است به عنوان مثال Q۱ ، ۲۵ درصد نشان‌دهنده این است که مقالاتی که این استاد چاپ کرده در ۲۵ درصد مجلات برتر دنیا چاپ شده‌اند.

وی افزود: هر یک از ضرایبIF ، CiteScore، SJR ، SNIP نشان‌دهنده این هستند که هر یک از پایگاه‌های بین‌المللی، آن مقاله را در چه گروهی قرار می‌دهند و منعکس کننده کیفیت پایگاه‌های استنادی یا مجلاتی هستند که مقاله در آنها چاپ شده است-که هر یک از این ضرایب به یکی از آنها مربوط هستند- به‌عنوان مثال ضریب IF مربوط به مجلات Claviate Analitic است که معتبرترین ضریب هم به‌شمار می‌رود، یا ضریب CiteScore مربوط به اسکوپوس است. همه این ضرایب در مجموع یک مفهوم را منعکس می‌کنند اما چون ممکن است مقالات استاد در جاهای مختلف چاپ شده باشد از ضرایب مختلف استفاده شده است.

زمینه‌سازی برای انتخاب استاد راهنما از کل واحدهای کشور برای دانشجویان

مدیرکل امور کتابخانه ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: در قسمت دیگر فایل هر استاد در سامانه علم‌سنجی، زمینه‌های پژوهشی استاد مشخص شده که به‌همراه کلمات کلیدی که در این قسمت برجسته شده و استاد از آنها در مقالات خود استفاده کرده است، می‌تواند برای دانشجویان بسیار راهگشا باشد.

انتظار می‌رود که مدیران از این سامانه و شناسایی نخبگان استقابل کنند و به کارگیری نخبگان را در الویت قرار دهند.

جهان گفت: با این سامانه زمینه‌سازی برای انتخاب استاد راهنما از کل واحدهای کشور برای دانشجویان ممکن می‌شود. به این معنا که وقتی دانشجو بخواهد استاد راهنما انتخاب کند به راحتی بتواند با توجه با زمینه‌های پژوهشی استاد و کلمات کلیدی که استاد استفاده کرده است، استاد راهنما انتخاب کند و دانشجو بتواند همه استادانی که در رشته مورد نظر او هستند را پیدا کند و مجاز باشد بهترین استاد دانشگاه آزاد اسلامی یا هر استادی را از هر کجای کشور و با هر موضوعی که می‌خواهد انتخاب کند.

ارتباط سامانه علم‌سنجی با سامانه پژوهشیار و نظام پایش/جلوگیری از خروج دانشجو از کشور

وی گفت: گام بعدی برای ارتقای سامانه علم‌سنجی مرتبط شدن این سامانه با پژوهشیار و نظام موضوعات پایش است. در این پیوند اتفاق خیلی خوبی رخ می‌دهد و مشخص می‌شود که هر استادی در چه زمینه‌هایی کار کرده است. در نظام پایش هر استادی اعلام کرده است که در چه زمینه‌هایی آمادگی پذیرش دانشجو دارد. این اعلام آمادگی‌ها را می‌توان به این قسمت اضافه کرد تا دانشجو آن را مشاهده کند و دریابد که هر استاد قبلا چه کار کرده است و الان آمادگی کار کردن در چه زمینه‌ها و موضوعاتی را دارد. این موضوع خیلی به کار دانشجو و استاد رونق می‌دهد. هم دانشجو به تمامی استادان دسترسی پیدا می‌کند، هم اطلاع‌رسانی می‌شود و هم دانشجو از اینکه بخواهد مدام نگاه به خارج از کشور داشته باشد، بی‌نیازی می‌شود.

شکل‌گیری رقابت علمی استادان با سامانه علم‌سنجی

جهان ادامه داد: همچنین استادانی که در هر زمینه برجسته هستند و همکاری‌های بین‌المللی دارند برای پیشبرد اهداف کشور به کار گرفته می‌شوند. در این حالت چون دانشجو برای انتخاب استادان از هر واحدی مختار می‌شود و تمایل به سمت استادان با زمینه‌های پژوهشی قوی‌تر دارند، باعث می‌شود بقیه اعضای هیئت علمی در آن رشته خود را به سطوح بالاتر پژوهشی برسانند و رقابت علمی مثبتی بین اعضای هیئت علمی شکل می‌گیرد.

شکل‌گیری شبکه علوم از پیوند نظام پایش و سامانه پژوهشیار با سامانه علم‌سنجی

وی تاکید کرد: سامانه علم‌سنجی هم مانند پایش و پژوهشیار ابزارهای لازم برای شبکه‌سازی علوم را فراهم می‌کند و بخش‌های مختلف شبکه علوم می‌توانند همدیگر را پیدا کنند و به یکدیگر مرتبط شوند. چرا که در انتهای پروفایل هر استاد در این سامانه، به‌صورت تصویری مشخص شده که هر استاد با چه استادان دیگری ارتباط علمی و پژوهشی دارد. روی هر فردی که به استاد مورد نظر لینک است، کلیک کنیم شبکه ارتباطات علمی فرد جدید نیز نمایش داده خواهد شد.

مدیرکل امور کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: این تنها فاز یک شبکه ارتباطی علمی بین استادان است و در آینده شبکه‌های علمی و پژوهشی بین استاد و دانشجو به آن اضافه خواهد شد و شبکه توسعه خواهد یافت.

به‌روزرسانی اطلاعات علمی و پژوهشی اعضای هیئت علمی

جهان درباره افزایش دقت و سرعت آمارها و گزارش‌های مربوط به کیفیت و کمیت تولید علم گفت: در گذشته برای بررسی عملکرد علمی و پژوهشی هر واحد و استاد به این صورت عمل می‌شد که باید بررسی می‌کردیم که هر واحد و هر استاد چند مقاله داده است و تجمیع و بررسی وضعیت آنها بسیار مشکل بود و استخراج این داده‌ها خطا داشت و زمان زیادی طول می‌کشید تا این اطلاعات جمع‌آوری شود اما اکنون تنها با چند کلیک ساده می‌توان به این اطلاعات دسترسی پیدا کرد و چون این سامانه به منابع و مجلات و پایگاه‌های استنادی مقالات متصل شده است به محض اینکه اطلاعات در این منابع به‌روز شود، بلافاصله در سامانه علم‌سنجی هم به‌روزرسانی می‌شود.

تعیین استادان کارآمد برای ارتباط با صنعت

مدیرکل امور کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد: استادان برتر و سرآمدان علمی زمینه‌ساز اعتماد صنعت به دانشگاه هستند تا طرح‌های کلان را به دانشگاه بسپارند، وقتی سابقه علمی و پژوهشی استادی قوی و تعداد مقالات Q۱ و ارتباطات علمی و پژوهشی بیشتر و شبکه علمی گسترده‌تری داشته باشد، آن استاد بهتر می‌تواند در صنعت نقش بازی کند.

معیارهای تعیین کیفیت مقالات

جهان گفت: در بحث کیفیت مقالات دو معیار وجود دارد. یک معیار این است که مقالات در چه مجلاتی به چاپ رسیده‌اند و مقالات یک استاد جزء مقالات چند درصد اول آن حوزه هستند یا نه؟ این مورد روی کیفیت مقالات اصرار دارد.

وی گفت: شاخص دیگر تست زمان است. برخی مقالات در مجلات با ضریب ارزش بالا منتشر می‌شوند. اما ممکن است مقاله‌ای در زمان انتشار در مجله‌ای با ضریب ارزش پایین چاپ شود و در گذر زمان استنادات زیادی به آن صورت گیرد که این نشان‌دهنده کیفیت مقاله است و این موضوع در سامانه هم قابل مشاهده است. این مورد در پروفایل هر استاد مشخص و در بخش جداگانه استنادات به‌صورت واضح تعیین شده است. هر چه میزان استناد به مقاله‌ای بیشتر باشد به این مفهوم است که آن مقاله باکیفیت‌تر بوده است.

با سامانه علم‌سنجی بخش‌های مختلف سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها در حوزه پژوهش و فناوری محقق می‌شود

جهت تعیین سرآمدان علمی تنها بر مقالات تکیه نداریم

جهان در ادامه افزود: هر چند در حوزه ‌علم‌سنجی از یاری جستن از کمیت‌ها و فرمول‌ها ناگزیر هستیم اما درباره کیفیت کار یک استاد، صرفا به ضریب ارزش مجلات و میزان استناد به مقالات اکتفا نمی‌شود.

ارتباط دو سامانه پژوهشیار و پایش با سامانه علم‌سنجی، کیفیت شبکه علم را حفظ می‌کنند

مدیرکل امور کتابخانه ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: برخی معتقدند که کمی‌کردن علم کار درستی نیست و باید به سمتی برویم که مشکلات جامعه مانند آلودگی هوا، آب و … را حل کنیم و علم باید کاربردی باشد.

وی افزود: اتفاقا دانشگاه آزاد اسلامی در این حوزه هم پیشگام شده است، هم اکنون در طرح‌های پژوهشیار و پایش اهم مسائل کشور که در الویت برای پرداختن هستند و باید روی آنها کار شود، مشخص شده و در حقیقت سامانه علم‌سنجی به کمک دو سامانه دیگر می‌آید و بر اساس این سامانه می‌توانیم متخصصین مورد نظر خود را شناسایی کنیم و کاربردی بودن وکیفیت کار آن را ارزیابی کنیم.

جهان در ادامه گفت: دکتر طهرانچی هم در جلسه افتتاحیه سامانه علم‌سنجی تاکید کردند که انتظار می‌رود کسی که به عنوان مثال دارای ۲۰۰ مقاله است در حل مشکلات کشور نقش پر رنگی داشته باشد و توانمند ظاهر شود، علاوه بر آن تمرکز خود را بر تعمیق و بالابردن سطح مقالات، ناظر به نقش خود در حل مشکلات کشور بگذارد.

انتخاب سرتیم‌های نظام پایش با سامانه علم‌سنجی تسهیل می‌شود

مدیرکل امور کتابخانه‌ها، مجلات، انتشارات علمی و علم‌سنجی پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: با سامانه علم‌سنجی به راحتی می‌توانیم سرتیم‌ها را برای نظام پایش انتخاب کنیم هم اکنون این ابزار به‌راحتی در اختیار است و فرآیند حل مسئله و کاربردی کردن علم را تسهیل و تسریع می‌کند.

سامانه علم‌سنجی در سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها مورد مطالبه واقع شده است

وی با اشاره به سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها افزود: این سند در قسمت نظام پژوهش و فناوری به ساماندهی نظام نوین نظارت و ارزیابی هدفمند و مستمر پژوهش در راستای اقتدار و مرجعیت علمی کشور اشاره دارد. در این راهبرد اقدام اولی که در سند اسلامی شدن دانشگاه‌ها آمده راه‌اندازی سامانه علم‌سنجی است.

جهان در پایان گفت: همچنین اقدام سوم این راهبرد، ایجاد سازوکار نظارت و ارزیابی مستمر و هدفمند نظام پژوهش و فناوری و اقدام چهارم آن ایجاد سامانه‌ای برای نظارت، ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و پژوهشگران جهت استمرار پویایی آنها را مطالبه کرده که همه این موارد در حال اجرایی شدن در دانشگاه آزاد اسلامی است و این مسیر هم ادامه دارد.

مدیران دانشگاه‌ها در به‌کارگیری سامانه علم‌سنجی و نخبگان موثر هستند

انتظار می‌رود که مدیران از این سامانه و شناسایی نخبگان استقابل کنند و به کارگیری نخبگان را در الویت قرار دهند.